जन्मेको १२ दिनमै मुटुको जटिल शल्यक्रिया गरिएका गणेश आलेकी आमाको सन्देश— आफूलाई जस्तो अरूलाई नपरोस् (भिडियो)

प्रसव पीडा भएपछि यही वर्ष (२०८१)को असोज २० गते नुवाकोटकी ललिता थापामगर वीरेन्द्र अस्पताल छाउनीमा भर्ना हुनुभयो । उहाँले त्यहीँ आफ्नो सन्तान गणेश आलेमगरलाई सकुशल जन्म दिनुभयो । तीन दिनपछि अस्पतालले घर पठायो । तर एक सातापछि गणेशलाई रोगको लक्षण देखियो ।

‘छ/सात दिनको दिन पहेँलोपहेँलो देखियो’, आमा ललिता बताउनुहुन्छ, ‘जण्डिस देखा पर्न लाग्यो भनेर छाउनी अस्पताल लिएर गयौँ ।’ जण्डिस परीक्षण भयो । अलिअलि त हो पनि रहेछ । तर खास रोग अर्कै रहेछ । उहाँले सोच्नुभएको ठुलो जण्डिस गणेशलाई लागेको होइन रहेछ । 

अस्पतालमा राख्दा राख्दै छोराको श्वासप्रस्वास बढ्न थाल्यो । रुँदा पनि अनुहारमा रगत जम्मा भएजस्तो देखिन्थ्यो, सास छिटो फेरेजस्तो लाग्थ्यो आमा ललितालाई । तर ‘त्यस्तै होला’ भन्ठान्नुभयो । अरू जाँपड्ताल भए । तर रोग यकिन भएन । त्यसपछि शङ्का भयो मुटुरोग । शहीद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रबाट चिकित्सक बोलाएर परीक्षण भयो । त्यसपछि थाहा भयो– रोग मुटुसम्बन्धी नै रहेछ । अति कम व्यक्तिलाई जन्मजात मुटुरोग हुने समस्या गणेशलाई भएको रहेछ ।

रोग थाहा भएपछि छाउनीबाट गंगालाल रिफर गरियो । गंगालाल पुगेको एकदिन पछि नै गणेशको शल्यक्रिया गरियो । त्यतिखेर गणेश १२ दिनको मात्र थिए । शल्यक्रियापछि आइसीयूमा एक महिना राख्नुर्‍यो । त्यसपछि डिस्चार्ज भयो । तर फेरि एक महिनापछि गंगालाल आउनुर्‍यो । पुनः करिब एक महिना नै अस्पताल राख्नुर्‍यो । यद्यपि अहिले गणेशको वृद्धि तथा विकास सामान्य रूपमा भइरहेको छ । ‘भगवान भरोसा भन्दै डाक्टरहरूले अप्रेशन गर्नुभएको थियो’, आमा ललिता भन्नुहुन्छ, ‘उहाँहरूले मेरो छोरालाई दोस्रो जन्म दिनुभयो । धेरैधेरै धन्यवाद ! अब छोराको राम्रै त होला नि !’

आफूलाई परेजस्तो अरूलाई नपरोस् भन्नुहुन्छ ललिता । उहाँ रोग लागेर उपचार गर्नुभन्दा रोग लाग्ने नदिनु बेस ठान्नुहुन्छ । भन्नुहुन्छ, ‘रोग लागेर उपचार गर्नुभन्दा रोग नलागेकै बेस । मैले जस्तो अरूले दुःख पाउनु नपरोस् । बच्चा जन्मिएपछि जसरी पनि एकपटक जाँच गर्नुहोला ।’

गणेशलाई कस्तो रोग लागेको हो ?
शहीद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रका बालमुटुरोग विशेषज्ञ डा. सुवासचन्द्र साहका अनुसार गणेशको मुटुका मुख्य धमनीहरू नै उल्टापाल्टो भएर विकसित भएका थिए । अर्थात् उनलाई ट्रान्स्पोजिसन अफ ग्रेट आर्टरिज (टीजीए) भएको थियो ।

सामान्यतः फोक्सोमा जाने फोहोर रगत हुन्छ । त्यसले सफा गरेर दाहिने मुटुमा ल्याउँछ । त्यसपछि अर्को धमनीले मुटुबाट सफा रगत शरीरमा प्रवाह गर्छ । गणेशको अवस्था सामान्यभन्दा फरक थियो । उनको फोहोर रगत फोक्सोमा गएको थिएन । शरीरमा जानुपर्ने सफा रगत फोक्सोमा जाने गरेको थियो । यस्तो समस्याका कारण बच्चा निलो हुने गर्छ ।

यो रोग गर्भावस्थामै पनि पत्ता लाग्न सक्छ । ‘१८ देखि २२ हप्ताको गर्भमा फिटल इको गरेर यो रोग पत्ता लगाउन सकिन्छ’, डा. साह भन्नुहुन्छ । त्यसरी पत्ता लागेमा नियमित निगरानी गरी सुरक्षित तवरले जन्म गराई उपचार गर्न सकिने उहाँको भनाइ छ । यस्तो रोगको शल्यक्रियाबिना सामान्य गराउन नसकिने उहाँ बताउनुहुन्छ । ‘सर्जरीबिना करिब ९० प्रतिशतको एक विर्षभित्र मृत्यु हुन्छ’, डा. साह भन्नुहुन्छ ।

रोगको उपचार
यस किसिमको रोग करिब जन्मजात मुटुरोग भएर जन्मिएका शिशुमध्ये १० प्रतिशतलाई हुने गरेको पाइएको छ । केन्द्रका वरिष्ठ मुटुरोग सर्जन डा. रविन्द्रभक्त तिमलाका अनुसार यस्ता समस्या भएकालाई शल्यक्रिया मार्फत् सामान्य जीवन प्रदान गर्न सकिन्छ । यद्यपि यो शल्यक्रिया ठुलो र जटिल भएको उहाँको भनाइ छ । ‘गणेशको आर्टरी स्विच भन्ने अप्रेशन गरेका हौँ’, उहाँले भन्नुहुन्छ, ‘शल्यक्रिया गरेर डिस्चार्ज भएपछि फोक्सोमा पानी जमेको कारण फेरि अस्पताल भर्ना भएर पुनः निको पारेर डिस्चार्ज गरिएको छ ।’

ट्रान्स्पोजिसन अफ ग्रेट आर्टरिज (टीजीए) निकै जटिल भएको र यसको शल्यक्रिया जति सक्दो चाँडो गर्नुपर्ने डा. तिमलाको सुझाव छ । यस्तो भएको बच्चाको शल्यक्रिया एक–दुई साताभित्रै गरिसक्नुपर्छ । समयमै शल्यक्रिया गरिए बच्चाको सामान्य जीवन हुने र लामो समयसम्म कष्टकर जीवन बिताउन नपर्ने उहाँ बताउनुहुन्छ ।

(प्रस्तुती : सन्तोष निरा राई)