मुख स्वास्थ्य नीति र जनशक्तिको अवस्था
सन्दर्भ : विश्मुव मुख स्वास्थ्य दिवस
मुख स्वास्थ्यको समग्र रणनीति बनाउने कार्य सरकारको नीतिमा निर्भर रहन्छ । नेपालको मुख स्वास्थ्यको समग्र अवस्था, रोगको प्रकृति, विधमान अवस्थाले मुख स्वास्थ्यको समग्र क्षेत्रलाई समावेश गरी विगत र वर्तमानको रुपरेखा तयार गरी नीति बन्नुपर्नेमा मुख स्वास्थ्य नीतिमा त्यस्तो पाईन्न ।
अहिलेको परिस्थितिमा देशमा रहेको अन्धविश्वास र मुख स्वास्थ्यको बारेमा जनचेतना अभिबृद्दी गर्नु ,खानपिनका बारेमा जनचेतना ,मञ्जन र ब्रसको गुणस्तर ,विद्यालय दन्त स्वास्थ्य कार्यक्रम, सामुदायिक दन्त स्वास्थ्य कार्यक्रम,फ्लोराईडको प्रयोग र नेपालको अवस्था, औषधिजन्य मञ्जनको प्रयोग र निगरानी लगायतका विषयले मुख स्वास्थ्य नीतिमा केही स्थान समेटेकाे छ ।
साथै,मुखमा प्रयोग हुने दन्त सामाग्रीहरुको गुणस्तर र त्यसको अवस्था, दन्त स्वास्थ्यको चुनौति र उपचार पदृतिको विकास,सरकारी स्वास्थ्य सेवाको प्रभावकारिता, सेवाको विस्तार गर्नुपर्ने ,मुख स्वास्थ्यमा देखापरेका प्रमुख रोगको नियन्त्रण, देशको मुख स्वास्थ्यको समग्र ऐनाको रुपमा मुख स्वास्थ्य नीतिमा आउनुपर्नेमा थोरै क्षेत्रमात्र समेटिएको पाईन्छ ।
तर योजना प्रस्ट छैन । डेण्टलको रिफरल अस्पताल होस् वा प्रादेशिक डेण्टल सेवाको बारेमा प्रस्ट हुनु जरुरी छ । -
नेपालमा दन्त जनशक्तिको उत्पादन २०५४ सालबाट भएको हाे । डेण्टल असिस्टेन्ट, डेण्टल चेयर साइड असिस्टेन्ट,डेन्टल हाईजेनिस्ट, सिडियस डेण्टल हाईजेनिस्ट जनशक्तिकाे उत्पादन भएको छ । यी जनशक्तीले दुर्गम भेगमा सेवा दिइरहेको छ ।
नेपालको दन्त स्वास्थ्यको क्षेत्रमा चुनौतिहरु
१) नेपाल सरकारले मुख स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता नदिनु, सरकारको मुख स्वास्थ्य इकाइमा बस्ने डेन्टल अधिकारीहरु यो पेसा र क्षेत्रप्रति संवेदनशिल नहुनु।
२) मुख स्वास्थ्य नीति अष्पस्ट छ । मुख स्वास्थ्य क्षेत्रको सम्बन्धित पक्ष सेवा प्रदायकको सुझाब लिन नसक्नु र गुणस्तरलाई समेट्न नसक्नु ।
३) पेशामा सबै तह र समुहलाई आत्मसाथ गर्न नसक्नु ।
४) नेपालको कानुनले प्रदान गरेका अधिकारको बर्खिलाप गरि पेशा भित्र राजनीति गर्नु।
५) दन्त स्वास्थ्य क्षेत्रमा कुनै समुहले सिन्डिकेट लगाउन खोज्नु।
६) दन्त जनशक्ति को क्षमता अभीबृदि ,तालिम को अभाब।
७) डेण्टल अस्पतालहरुमा ओरल हाईजिन युनिट नहुनु।
८) स्वास्थ्य तथा जनसंङ्ख्या मन्त्रालयमा ओरल हेल्थ महाशाखा नहुनु र प्रदेश जिल्ला तहमा समेत मुख स्वास्थ्य युनिट नहुनु।
दन्त जनशक्ति के हो रुनेपालमा यसको भुमिका
नेपालको दन्त स्वास्थ्य क्षेत्रलाई व्यवस्थित र ग्रामिण भेगसम्म सेवा प्रदान गराउन नेपाल सरकारको नीति अनुरुप प्राविधिक शिक्षा तथा व्यवसायी तालिम परिषद्ले उत्पादन गरेको जनशक्ति हो ।
यो जनशक्तिले मुख स्वास्थ्यका आधारभुत सेवाहरु नेपाल स्वास्थ्य व्यवसायी परिषद्ले जारी गरेको आचारसंहिताकाे अधीनमा रही जनतालाई दाँत र मुखसम्बन्धी रोगको उपचार गर्छ । जटिल रोगको सम्बन्धमा बिशेषज्ञकोमा पठाइ गुणस्तरीय सेवा प्रदान गर्न दन्त जनशक्तिको प्रमुख भुमिका रहेको छ ।
मुखमा हुने संक्रमणलाई समयमै रोकथाम गरी राेगकाे अवस्था हेरी सम्बन्धित बिशेषज्ञकोमा सिफारिस गरि बिरामीको ज्यान जोगाउन दन्त जनशक्तिले प्रमुख भुमिका निर्वाह गरेको छ।
दन्त जनचेतना लगायत विभिन्न ओरल हेल्थको कार्यक्रम समुदायस्तरमा पुर्याउन प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गर्दछ। बच्चाको मुख स्वास्थ्यलाइ राम्रो र स्वस्थ बनाउन विद्यालय दन्त स्वास्थ्य कार्यक्रमहरु संञ्चालन गर्न,परिक्षण तथा फ्लोराईड एप्लिकेसन लगायत कार्यक्रम संञ्चालन गराउन ,विभिन्न रिसर्च र सर्भे लगायतमा पनि दन्त जनशक्तीको भुमिका रहन्छ।
स्थानिय तहको डेन्टल युनिट संञ्चालन गर्ने र त्यहाँ आधारभूत उपचार सेवा प्रदान गर्न, दाँत निकाल्ने, भर्ने,लागायत, विभिन्न किसिमको शल्यक्रियामा सहयोगीकाे रुपमा भुमिका निर्वाह गर्दछ। सरकारले स्थानिय तहमा नेतृत्वसहित डेन्टल युनिटको प्रस्ताब गरेको छ, यसले नेपालको मुख स्वास्थ्यको हालको परीस्थीतिमा सुधार ल्याउनेछ।
डेन्टल युनिटबारे ११ कलेजले सिडिएस कोर्ष अध्ययन गराईरहेको छ । टिएसएल्सि तहको (डेण्टल असिस्टेन्ट / डेण्टल हाईजेनिस्ट २ बर्षे) दुबै कोर्स बन्द भैसकेको छ।अहिले नेपालमा ११ कलेजबाट सिडिएस डेन्टल हाईजेनिस्ट कोर्स मात्र सञ्चालित छ। नेपाल स्वास्थ्य व्यवसायी परीषद् ले दन्त जनशक्तीको पनि तह अनुसार कुन जनशक्तिले के गर्ने भनि कामहरु आचारसंहितामा तोकेको छ।
दन्त जनशक्तीको संङ्ख्या
प्रमाणपत्र तह सिडिएस डेन्टल हाईजेनिस्ट : १९७५
टिएसएल्सि तह डेन्टल हाईजेनिस्ट,डेन्टल असिस्टेन्ट : ६२५
सेवा
- सरकारी : २७
- विकास समिति ४१ अनुमानित
- स्थानिय तह २१ अनुमानित
- प्राईभेट मेडिकल कलेज ६६ अनुमानित
- निजी क्लिनिक ७०० अनुमानित
- अन्य जागिर २७० अनुमानित
- विदेश ३०० देखी ४०० अनुमानित
- पेशा परिवर्तन २०० देखि ३००
(लेखक नेपाल डेण्टल साईन्स हाईजेनिस्ट एसोसिएसनका अध्यक्ष हुनुन्छ । )
तपाईँको अभिमत