टाउकोमा चोटपटक लागेर अस्पताल भर्ना हुनेको सङ्ख्यामा बर्सेनी वृद्धि, न्यूनीकरण नभएकाप्रति विज्ञको चिन्ता

पछिल्लो समय टाउकोमा चोट लाग्ने व्यक्तिको सङ्ख्या बढिरहेको छ । ट्रमा सेन्टरको तथ्याङ्कले यस्तो देखाएको हो । त्यस्तै ट्राफिक प्रहरीको तथ्याङ्कले पनि सडक दुर्घटना कारण टाउकोमा चोटपटक लाग्ने र गम्भीर घाइते हुनेको सङ्ख्या बढेको देखाएको छ ।  यसप्रति विज्ञहरूले चिन्ता व्यक्त गरेको छन् ।

राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरका न्यूरो सर्जरी विभाग प्रमुख डा. निलमकुमार खड्का सङ्ख्या न्यूनीकरण हुनुपर्नेमा बढिरहेको भन्नुहुँदै चिन्ता व्यक्त गर्नुहुन्छ ।

डा. खड्काका अनुसार विश्वमा प्रत्येक १०० जनामध्ये एक जनालाई टाउकोको चोट लाग्ने गरेको छ । साथै बर्सेनी पाँच करोड मानिसलाई टाउकोको चोट लाग्ने गरेको तथा तीन करोड नयाँ ट्रमाटिक ब्रेन इन्जुरी (टिबीआई) भएका मानिस हुने गरेको छ । यो सङ्ख्या नेपालको कुल जनसङ्ख्या भन्दा पनि बढी रहेको हो ।

टाउकोको चोट लागेर आईसीयूमा भर्ना हुनेको सङ्ख्या पनि धेरै रहेको छ । डा. खड्काका अनुसार आर्थिक वर्ष (आव) २०८०/०८१ को फागुन मसान्तसम्म टाउकोमा चोट लागेर २८३ जना आईसीयूमा भर्ना भएका थिए । जसमध्ये ३१ जनाको मृत्यु भएको थियो । टाउकोको चोट लागेर आईसीयूमा भर्ना हुने पुरुषको सङ्ख्या करिब चार गुणाले महिलाको भन्दा बढी देखिन्छ । चालु आवमा २२६ जना पुरुष र ५७ जना आईसीयूमा भर्ना भएका थिए ।

टाउकोमा चोट लागेपछि अपाङ्ग हुनेको सङ्ख्या पनि ठुलो रहेको डा. खड्काले जानकारी दिनुभयो । ‘विश्वमा सात करोड मानिस अपाङ्गता भएर बाँच्नु परेको छ’, उहाँले भन्नुभयो ।

टाउकोमा चोटपटक लाग्नुका कारण
टाउकोमा चोपटक लाग्ने विभिन्न कारणहरू रहेका छन् । डा. खड्काका अनुसार लडेर धेरैलाई चोटपटक लाग्ने गरेको छ । घरको छतबाट लड्ने, रुखबाट लड्ने, भीरबाटा लड्नेलगायत विभिन्न अवस्थामा व्यक्ति लड्ने र टाउकोमा चोट लाग्ने गरेकोको उहाँ बताउनुहुन्छ । ‘हाम्रो देश पहाडी मुलुक भएकाले पनि लडेर चोपटक लाग्नेको सङ्ख्या बढी छ’, उहाँ भन्नुहुन्छ । यद्यपि ७५ प्रशित मुलुकमा टाउकोमा चोपटक लाग्नुको कारण लड्नु नै रहेको छ ।

त्यस्तै सडक दुर्घटनाका कारण टाउकोमा चोपटक लाग्ने सङ्ख्या धेरै रहेको छ । शारिरीक आक्रमण हुँदा टाउकोमा चोटपटक लाग्ने गरेको अध्ययनले देखाएको छ । मादक पदार्थ सेवनका कारण यस्तो हुनसक्ने डा. खड्का बताउनुहुन्छ ।

ट्रमा सेन्टरमा टाउकोमा चोटपटक लागेका बिरामी भर्नाको अवस्था
राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरमा टाउकोमा चोटपटक लागेर भर्ना हुनेको सङ्ख्या उल्लेख्य रहेको छ । सेन्टरका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. बद्री रिजालका अनुसार आव ०७८/७९ मा ८९,००० बिरामी भर्ना भएकामध्ये ३,४४१ जना टाउकोमा चोट लागेका बिरामी रहेका थिए । यो सङ्ख्या क्रमशः बढ्दै गइरहेको देखिन्छ । आव ०७९/८० मा १,००,४२७ जना ट्रमाका बिरामी सेन्टर पुगेका थिए । त्यसमध्ये ४,१०५ जना टाउकोमा चोट लागेका बिरामी थिए । आव ०८०/८१ को तथ्याङ्कअनुसार १,३१,५४४ ट्रमाका बिरामी थिए, जसमध्ये ४,६१९ जना टाउकोमा चोट लागेका बिरामी थिए । 

ट्रमा सेन्टर चालु आवको ८ महिनामा ८५,२३२ जना ट्रमाका बिरामी आइसकेका छन् । उक्त तथ्याङ्क फागुन मसान्तसम्मको हो । त्यसमध्ये २,५२१ जना टाउकोमा चोट लागेका बिरामी भर्ना भएको डा. रिजालले जानकारी दिनुभयो । 

टाउकोमा चोटपटक तथा मृत्यु हुनेको सङ्ख्या १७ देखि ३५ वर्ष उमेरका बढी
टाउकोमा चोटपट लाग्नेको सङ्ख्या १७ देखि ३५ वर्षका व्यक्तिमा बढी देखिएको छ । सडक दुर्घटनामा बढी यी समूहका व्यक्ति पर्ने गरेको ट्राफिक प्रहरीको तथ्याङ्क रहेको छ । त्यस्तै अस्पतालको विवरणमा पनि यही उमेर समूहका व्यक्ति बढी रहेको पाइएको छ । ‘बढी सक्रिय र जोशिलो यही उमेर समूहमा पर्छन्’, काठमाडौं उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका प्रवक्ता प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) दिपक गिरी भन्नुहुन्छ, ‘यही उमेरमा जोश हुन्छ र कन्फिडेन्स पनि । बढी कन्फिडेन्स हुँदा सडक दुर्घटनामा पर्नुहुन्छ ।’

एसपी गिरीका अनुसार सडक दुर्घटनामा परी मृत्यु हुनेको सङ्ख्या पनि यही उमेर समूमहका रहेका छन् । ५० प्रतिशत मृतक १७ देखि ३५ वर्षको रहेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार आव ०७९/८० मा १८७ जनाको उपत्यकामा सडक दुर्घनाबाट मृत्यु भएको थियो । जसमध्ये १०५ जना यही उमेर समूहका रहेका छन् । त्यस्तै आव ०८०/८१ मा १७७ मध्ये ९१ जना यही उमेरका व्यक्तिको सवारी दुर्घटनामा मृत्यु भएको छ । आव ०८१/८२ को फागुनसम्मको तथ्याङ्कमा ९५ जनाको सडक दुर्घटनामा मृत्यु भइसकेको छ । त्यसमध्ये ३६ जना १७ देखि ३५ वर्ष उमेरका रहेका छन् ।

धेरैजसो सडक दुर्घटना चालकको लापरबाहीका कारण हुने गरेको भन्नुहुँदै एसपी गिरीले सबैमा सचेतना हुन जरुरी भएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार पछिल्लो समय सचेतना अभियानकै कारण दुर्घटनामा कमी आउन थालेको छ । पछिल्ला तीन वर्षको तथ्याङ्क हेर्दा १६.८ प्रतिशतले सडक दुर्घटना न्यूनीकरण भएको छ । यद्यपि गम्भीर घाइते हुनेको सङ्ख्या भने ११ प्रतिशत वृद्धि भएको देखिएको छ । सामान्य घाइते भने ३ प्रतिशतले न्यूनीकरण भएको छ ।

टाउकोमा चोट लागेका बिरामीलाई फिजियो थेरापी
टाउकोमा चोट लागेका बिरामीलाई सर्जिकल उपचारपछि पनि आवश्यकता अनुसार फिजियो थेरापी प्रदान गरेर पुरानै अवस्थामा फर्काउनुपर्ने हुन्छ । टाउकोमा चोट लाग्दा हुनसक्ने अन्य शारिरीक अशक्तता, अपाङ्गतालगायतका कुरालाई रोक्न थेरापी आवश्यक पर्छ । राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरमा कार्यरत फिजियोथेरापिस्ट प्रविनकुमार यादवका अनुसार बिरामीको अवस्था हेरेर विभिन्न किसिमका थेरापी प्रदान गरिन्छ ।

‘टाउकोको चोट लागेका बिरामीलाई लामो समयसम्म हेरविचार गर्नुपर्ने हुन्छ । उहाँहरूको पुनस्थापना गर्नुपर्ने हुन्छ । विभिन्न तरिकाहरू हामी प्रयोग गर्छौँ’, यादव भन्नुहुन्छ, ‘बिरामीको अवस्था हेरेर ‘स्पिच थेरापी’, ‘अकुपेसनल थेरापी’ जस्ता थेरापी गरिन्छ ।’ टाउकोमा चोट पर्दा पस्तिष्कमा समेत असर पर्न सक्ने भएकाले कतिपय बिरामीको मांशपेसीमा समस्या हुने, सम्झना नरहने, बोली बन्द हुने जस्ता विभिन्न समस्या हुन सक्छन् ।

राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरमा छोटो समयका लागि बिरामीलाई थेरापीमा राखिन्छ । तत्कालका लागि आवश्यक पर्ने थेरापी बिरामीलाई दिने गरिएको यादवले बताउनुभयो । ‘स्थान अभावका कारण हामी तत्काल थप बिरामीको अवस्था नबिग्रियोस् भनेर फिजियो थेरापी टेक्निक प्रयोग गरेर थेरापी गराउँछौँ’, उहाँले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार सेन्टरमा बिरामीको अवस्था हेरेर दुई महिनासम्म थेरापी दिने गरिएको छ ।
यादवले सेन्टरमै लामो समयसम्म फिजियो थेरापी आवश्यक पर्ने बिरामीको लागि अस्पतालले गर्न लागेको जानकारी दिनुभयो । त्यसका लागि सरकारसँग पहल अगाडि बढाइएको उहाँको भनाइ छ ।

टाउकोमा चोटपटक लाग्ने सङ्ख्या कसरी कम गर्न सकिन्छ ?
यसलाई कम गर्न नागरिक सचेत हुनुपर्ने र राज्यले दायित्वबोध गर्नुपर्ने विभाग प्रमुख डा. खड्का बताउनुहुन्छ । प्रत्येक नागरिक सचेत भएमा सडक दुर्घटनालगायतका दुर्घटना कम गर्न सकिने र टाउकोमा लाग्ने चोटपटकमा पनि न्यूनीकरण हुने उहाँ बताउनुहुन्छ । सडक दुर्घटना हुँदा धेरैजसो टाउकोमै चोट लाग्ने र त्यसको उपचार जटिल समेत हुने उहाँको भनाइ छ । 

‘टाउकोको चोटपटक रोकौँ, प्रभाव बुझौँ, जिम्मेवारी निभाऔँ’ भन्ने नारा नै बनाइएको उल्लेख गर्नुहुँदै डा. खड्काले प्रत्येक व्यक्तिले जिम्मेवारी वहन गर्नुपर्ने बताउनुहुन्छ ।

चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठानका उपकुलपति प्रा.डा. भूपेन्द्रकुमार बस्नेतले सवारी लापरबाहीमा जरिवाना वृद्धि गरे दुर्घटना न्यूनीकरण गर्न सकिने बताउनुभयो । त्यस्तै उहाँले २४सै घण्टा निगरानी पनि कडा गर्नाले चालक सधैँ सचेत रहनसक्ने र दुर्घटना नहुँदा टाउकोमा लाग्ने चोटपटक न्यूनीकरण हुने सुझाव दिनुभयो ।

‘तथ्याङ्कले ट्रमाका बिरामी सङ्ख्या वृद्धि भइरहेको देखाउँछ’, राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरका मेसु डा. रिजाल भन्नुहुन्छ, ‘यसलाई न्यूनीकरण गर्ने उपाय खोज्नुपर्छ । यसका लागि गृह मन्त्रालय र सरोकारवाला निकायले समन्वय गरेर काम गर्नुपर्छ ।’ 

विशेषगरी गृह मन्त्रालय अन्तर्गतका जिम्मेवार निकायसँग समन्वय हुनुपर्ने उहाँको भनाइ छ । ‘ट्रमा सेन्टर र ट्राफिक प्रहरीको तथ्याङ्क नमिल्न सक्छ । एकपटक दाँजेर तथ्याङ्क हेर्नुपर्छ’, उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘यसले खास तथ्याङ्क प्राप्त गर्न सकिन्छ ।’ त्यसले योजना निर्माणमा सहयोग पुग्ने उहाँको भनाइ छ ।

न्यूरो सर्जन डा. राजीव झाले टाउकोमा लाग्ने चोटपटकका विषयमा पछिल्लो समय न्यून छलफल भइरहेको भन्नुहुँदै कार्यक्रमहरू बढाउनुपर्ने बताउनुहुन्छ ।

टाउकोमा चोटपटक न्यूनीकरण गर्न बर्सेनी जनचेतना अभियान कार्यक्रम गरिन्छ । हरेक मार्च २० तारिखका दिन ‘विश्व टाउकोको चोटपटकको सचेतना दिवस’ मनाउने गरिन्छ । यसपटक बिहीबार राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरले प्रभातफेरी तथा विशेष कार्यक्रम गरी दिवस मनाएको थियो ।