लकडाउनले रोटा भाइरस सहित सम्पूर्ण खोप कार्यक्रम प्रभावित

काठमाडौं,२० बैशाख । रोटा भाइरस विरुद्धको खोपलाई नियमित खोपमा समावेश गरि बैशाखबाट सुरु गर्ने सरकारको योजना प्रभावित भएको छ । सरकारले नियमित खोपमा रोटा भाइरस विरुद्धको खोप शुरुवात तथा सरसफाई प्रबद्र्धन कार्यक्रम मार्फत बैशाखबाट खोपको सुरुवात गर्ने सरकारको योजना थियो । जन्मेदेखि १५ महिना मुनिका बालबालिका र उनीहरुका अभिभावहरुलाई लगाउने भनिएको यो खोप कार्यक्रम अन्यौलमा परेको छ । कोरोना भाइरस रोग संक्रमण नियन्त्रणका लागि गरिएको लकडाउनका कारण खोप कार्यक्रम प्रभावित भएको हो ।

स्वास्थ्य सेवा विभाग परिवार कल्याण महाशाखा अन्तर्गत खोप शाखा प्रमुख डा. झलक शर्मा गौतमले लकडाउनका कारण खोप नआएकाले रोटा भाइरस विरुद्धको खोप कार्यक्रम सञ्चालन गर्न केही समय ढिला हुने देखिएको जानकारी दिनुभयो । उहाँले मानविय सहायताका विमानबाट पनि खोप ल्याउन सकिने भन्दै स्थिती सामान्य हुने बित्तिकै खोप कार्यक्रम सुरु गरिने बताउनुभयो । 

रोटा भाइरसले विशेषगरी पखाला गराउँछ । वर्षमा दुईपटक जाडो र गर्मी सुरु हुने बेलामा बच्चाहरुलाई पखाला,रुघाखोकीको समस्या देखिने बरिष्ठ बालरोग विशेषज्ञ डा.ज्योतिरत्न धाख्वाले बताउनुभयो ।

पखालाका कारण हुने मृत्यु मध्ये ३५ प्रतिशत मृत्यु रोटा भाइरसबाट हुने गर्दछ । नेपालमा वर्षेनी ५ वर्ष मुनिका बालबालिका मध्ये करिव ५० प्रतिशतलाई पखालाको समस्या हुने गरेको छ । पखाला लागेर अस्पताल भर्ना भएका मध्ये करिव ३० प्रतिशत पखालाको कारण रोटा भाइरस रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

नियमित खोप कार्यक्रम पनि प्रभावित

लकडाउनका कारण दादुरा रुबेला खोप अभियान पनि स्थगित भएको छ । फागुन १ गतेबाट सुरु गरिएको यो अभियान प्रदेश नम्वर १, २ र ५ मा सम्पन्न भइसकेको छ । नियमित खोप पनि केही ठाउँहरुमा रोकिएका छन् भने सञ्चालमा रहेका स्थानमा संक्रमणको त्रासले धेरै अभिभावकहरुले आफ्ना बच्चालाई खोप लगाउन लगेका छैनन् । दादुरा रुबेला विरुद्धको खोप प्रभावित हुँदा विभिन्न जिल्लामा दादुराका बिरामी देखिन सुरु भइसकेको छ ।

बयस्कलाई पनि देखियो दादुरा

झापा, सर्लाही, चितवन, काठमाडौँ, ललितपुर, धादिङ र गोर्खामा गरी पछिल्लो ४ महिनामा १८५ जनामा दादुरा संक्रमण देखिएको छ । संक्रमित मध्ये धादिङमा चैतमा दुई जनाको मृत्यु भएको छ । धादिङमा नै सबैभन्दा धेरै दादुराको संक्रमण देखिएको छ ।

त्यहाँ ११३ जना बालबालिकामा दादुरा देखिएका यी सातवटै जिल्ला सरकारले पूर्ण खोप घोषणा गरेका जिल्लाहरु हुन् । संक्रमण ४ महिना देखि ४० वर्ष सम्मकालाई देखिएको छ ।

धादिङमा १७ देखि दादुरा रुबेला विरुद्धको खोप अभियान चलिरहेको छ । भौतिक दुरी कायम राखी चलाइएको यो अभियान २३ गतेसम्म सञ्चालन हुनेछ ।

लक्ष्य पुरा गर्न कठिन

खोप कार्यक्रम प्रभावित हुँदा सन् २०२३ सम्ममा दादुरा रुबेला उन्मुलन गर्ने नेपालको लक्ष्य पुरा हुन कठिन देखिएको छ । उन्मुलन हुनका लागि लगातार तीन वर्षसम्म एक जनालाई पनि दादुरा देखिनु हुँदैन । अहिले १ सय ८५ जनालाई दादुरा देखिदो दादुरा रुबेला निवारणको लक्ष्य सिद्दान्तत असम्भव भएको छ ।

दक्षिणपूर्वी एसियामा सन् २०२० सम्ममा दादुरा निवारण र रुबेला तथा सीआरएस नियन्त्रण गर्ने लक्ष्य राखिएकोमा त्यो पुरा नभएपछि सन् २०२३ सम्ममा दादुरा रुबेला रोग निवारण गर्ने लक्ष्य राखिएको थियो तर यो पनि पुरा हुन गाह्रो छ ।

विगत ३ वर्षदेखि लगातार दादुरा रुबेलाबाट संक्रमित हुने बालबालिकाको संख्या बढ्दै गएकोमा अहिले कोरोनाको महामारीका कारण खोपबाट बालबालिकाहरु बञ्चित भइरहेका छन् ।  सन् २०१७ मा दादुराका ९९ र रुबेलाका बालबालिकाको संख्या २१ रहेकोमा सन् २०१८ र २०१९ मा दुवै रोग संक्रमित बालबालिकाको संख्या निरन्तर बढिरहेको छ ।

सन् २०१८ मा दादुराका ३ सय ६० र रुबेलाका ३४ बालबालिका भेटिए भने सन् २०१९ मा बढेर दादुराका ४ सय २८ र रुबेलाका ४४ बालबालिका भेटिएका थिए । अहिले २१ प्रतिशत बालबालिका पूर्ण खोपबाट बञ्चित छन् भने १ प्रतिशत बालबालिकाले कुनै पनि खोप नपाएको सरकारको तथ्यांक छ ।
खोप शाखा प्रमुख डा.गौतमले लकडाउन खुलेर स्थिति सामान्य भएपछि दादुरा रुबेला खोप कार्यक्रम पुनःसंचालन गरिने बताउनुभयो । उहाँले नियमित खोप सञ्चालनका लागि सबै प्रदेशमा पत्राचार भइसकेको पनि बताउनुभयो ।

खोपको अभाव छैन

विश्व स्वास्थ्य संगठनले कोरोना संक्रमणका कारण अतिकम र मध्यम आय भएका २१ वटा देशमा खोपको अभाव भएको बताइसकेको छ । नेपालमा भने खोपको अभाव छैन ।

धादिङमा बैखाख १७ गतेदेखि दादुरा प्रकोप रहेको क्षेत्रमा ६ महिनादेखि १५ वर्षसम्मका करिव २० हजारलाई दादुरा रुबेलाको खोप दिने लक्ष्य सहित खोप दिन सुरु गरिएको र दादुरा देखिएका अरु जिल्लाहरुमा भिटामिन ए पनि खुवाउन सुरु भएको छ । ३ महिनासम्म पुग्ने दादुरा खोपको मौज्दात रहेको गौतमले बताउनुभयो ।

दादुरा अति संक्रामक रोग हो : एक जनाले वरपरका १६ बालबालिका सम्म रोग सार्न सक्छन् ।

दादुरा¬ रुबेला भाईरसबाट हुने अति संक्रामक रोग हो । दादुरा रुबेला एक विरामीबाट एकैपटक वरपरका १६ जना लाई संक्रमण हुन सक्छ । यो रोग विशेषगरि ५ वर्ष मुनिका बालबालिकामा संक्रमण हुने गर्दछ, विशेष गरि न्यून आय भएका विकासोन्मुख देशहरूमा धेरै हुन्छ र त्यस्ता देशहरूमा बालमृत्यु गराउने कारणहरूमा दादुरा रुबेला प्रमुख कारण हो । नेपाल पनि त्यो जोखिमबाट टाढा हुन सकेको छैन । त्यसैले यसबाट बच्ने एक मात्र उपाय नियमित खोपमा दादुरा रुवेला खोप दिनु हो ।

दादुरा रुबेलाका लक्षणहरु :

रुबेला रोग भएमा हाडजोर्नी सुन्निने वा दुख्ने,रक्तश्राव हुने तथा मस्तिष्कमा कडा खालको असर देखिने हुने गर्दछ । यस्तै दादुरा रोग लागेमा हुने जटिलताहरु आँखामा समस्या भइ अन्धोपन हुने,झाडापखाला र कुपोषण,कान पाक्ने,श्वासप्रश्वासको कडा संक्रमण हुने, ज्वरो आउने,कम्पन हुने गर्दछ ।