क्षमा याचनासहित “दहि चिउराको” पक्षमा
लेख लेख्दा केही शब्दहरूको चयनको म बाट गल्ती पनि महसुस भयो
केही हप्ता अघि मैले लेखेको ‘बेबी सावर’ चलनले गर्भवती महिलालाई फाइदा गर्दैन’ बारेमा मलाई धेरै पृष्ठपोषण भयो । फेसबुक र पत्रिकामा धेरैले आफ्नो विचारहरू शेयर गरे, यस्तो रमाइलो पनि लाग्यो । तर लेख लेख्दा केही शब्दहरूको चयनको म बाट गल्ती पनि महसुस भयो । ‘भुँडी देखाएर’ बेबी सावर गरेको भन्ने शब्दमा हाम्रा केही नजिकका साथी, छिमेकी र बन्धुहरूको पनि ‘कडा’ प्रतिक्रिया आयो, कस्तो भुँडी शब्दको प्रयोग गरेको भनेर । मैले पनि पछि अनुभव गरेँ कि शायद गाउँ घरमा सहजै प्रयोग गरिने शब्द चाहिँ यसरी धेरै विद्धान र बिदुषीहरूले पढ्ने लेखमा राख्नु उचित थिएन कि ? शायद त्यसको ठाउँमा हामीले ‘पेट’ भन्ने शब्द प्योग गरेको भए ठिक हुने थियो होला । त्यसको लागि म क्षमा याचना नै गर्छु ।
यसरी फेसबुकमा आएका प्रतिक्रियाहरू हेर्दा अंग्रेजी भाषामा लेखिएका पृष्ठपोषणमा प्राय मलाई ‘बेबी सावर’ बिरोधी, ‘नयाँ तरिकाले मातृत्वको आनन्द मनाउने विरोधी’ ‘पाखे महिला’ पनि भनिएको छ । यस्ता प्रतिक्रिया प्रति केही भन्नु छैन । लेखमा केही त्रुटीहरू पनि भएको कुरा पनि लेखिएका छन् । ‘बेबी सावर’ भनेको ‘लिंग पहिचान गरेपछि रमाइलो गर्ने र उत्सव मनाउने’ होइन कि गर्भवती महिलाले ८–९ महिना भएपछि उनलाई उपहार दिने, रमाइलो गर्ने चलन रहेछ ।
यसमा पनि लेखकको चुक भएकै हो, किनभने हाम्रा विदेशी साथीहरूले बिदेशमा जाँदा ‘हामीले हाम्रो भ्रुणमा छोरी रहिछन् भन्ने थाहा पायौं’ र बेबी सावर गर्ने विचारमा छौं, ‘तिमी पनि आउ है’ भनेर भनेका थिए । दुइ तिनवटा ठाउँबाट त्यसरी निमन्त्रणा भएको हुनाले मलाई अनुभव भयो कि शायद ‘लिंग पहिचान’ गरेपछि ‘बेबी’ सावर गरिदो रहेछ । त्यो मेरो तर्फबाट चुक भएकै हो ।
मैले पहिले ‘बेबी सावर’ भनेको के हो, यसको बारेमा केही अध्ययन गर्नु पर्थ्याे । शायद केही विदेशी साथीहरूलाई सोध्नुपर्थ्याे । “लिंग पहिचान भएपछि गरिने रमाइलो र बेबी सावर एकै हो कि होइन” भनेर ! त्यो चुकको लागि पनि म ‘क्षमा’ चाहन्छु । कुनै संस्कृतीको बारेमा लेख्दा मैले केही बढी अध्ययन गर्नु पर्थ्याे । यसपाली मैले ठूलो पाठ सिकें । तर यती भन्दा भन्दै पनि नेपाली चलन ‘दहि चिउरालाई’ बढावा दिनुपर्छ भन्ने कुरामा म अडिग छु ।
यो लेख लेख्दा मैले नेपालमा नै बसेका नेपालीहरूले “कुरै नबुझेर विदेशी चलन लिइरहेको” तर विदेशीहको राम्रो चलन र बानीहरूलाई आत्मसात गर्न नचाहेको भन्ने कुरालाई पनि उठान गर्न खोजेको थिएँ । अपशोच त्यो पक्ष कसैले हेर्न नै चाहेनन् ।
नेपालका नराम्रा प्रचलनहरू जसले नेपाली महिलालाई पुरुषभन्दा तल्लो अबस्थामा राख्छ, महिनावारी हुँदा छाउ घरमा बस्ने चलनहरूको मैले बिरोध गर्थेँ, गर्छु । तर त्यस्ता समस्याको बारेमा लेख्दा मलाई कहिले पनि यति धेरै भनाइ र फेसबुकमा पृष्ठपोषण आएन । ‘बेबी सावर’ को विरोध गरेर नेपाली ‘दहि चिउरा’–जुन हाम्रो संस्कृतीको एक प्रतिक हो) लाई बढावा दिनुपर्छ भनेर लेख्दा धेरैले आफ्नो कुरा राख्दा मलाई के अनुभव गरायाे भने “फेसबुकमा जोडिएका देश र विदेशको युवाहरू धेरै जागरुक भएकारहेछन् ।”
यसरी लेखिएका धेरै पृष्ठपोषणहरू पढेपछि, तिमध्ये केही हाम्रा पाठकहरूसँग पनि बाँड्नु पर्ने लाग्यो । यो लेख लेख्दा मेरो ध्येय के थियो भने शहरका मध्यम वर्गिय महिला, विभिन्न नायिका, रोलमोडेलहरूले नेपाली संस्कृतीमा भएका समारात्मक पक्षहरू नलिएर गर्भावस्थामा विदेशी ‘बेबी शावर’ को नक्कल गर्दा, गाउँमा महिलाहरू, पनि त्यसैगरी ‘बेबी शावर’ गर्न खोज्दा यसले समस्या ल्याउन सक्छ । नेपालीहरू जो अमेरिका, युरोपपमा बस्छन् वा बाहिरका नागरिक भइसकेका छन्, उनीहरूले ‘बेबी सावर’ गर्ने चलनलाई हामी केही भन्न सक्दैनौं तर नेपाली महिला र नेपालमै बस्ने र त्यो पनि गाउँ घरमा बस्ने महिलाहरू ‘बेबी शावर’ गर्दा आफ्नो संस्कृती बिर्सेर ‘बेबी सावर’ को लागि मालसामान किन्ने त्यसको लागि नयाँ नयाँ गहना, जुत्ता लुगा किन्दा यसले परिवारमा कति आर्थिक भार पर्छ ? कसरी यसले हाम्रा घरका बालबालिकाले आफ्ना जात र धर्म अनुसारको परम्परागत चलन नै बिर्सने हो कि भन्ने पनि लागेको हो । यसबाट जागरुक गराउँन यो लेख लेखियो ।
नेपालका विभिन्न जात, धर्म अनुसार गर्भवतीलाई उल्लासको रुपमा मनाउने केही चलनहरू पनि छ । तिनलाई बिर्सेर गर्भावस्थामा ‘बेबी सावर’ गरे भने भोलि हाम्रा राम्रा चलन नै हराउने हो कि ? भन्ने डरले यो लेखेको हो । यसको अर्थ बाहिरबाट आएका राम्रा प्रचलनहरू नलिउँ भन्न खोजेको पक्कै होइन ।
महिलाहरू गर्भवती हुँदा उनलाई आराम दिने, परिवारका सबैले उनको मानसिक र शारिरीक दुबै स्वास्थ्यको ख्याल गर्ने । छोरा वा छोरी जे भए पनि आनन्द लिने ‘छोरी भइ भनेर’ नाक नखुम्च्याउने, छोराछोरी दुबैलाई पढ्न र पढाउन जागरुक गराउँने, छोराछोरी दुबैलाई घरको काम गर्न सिकाउने आदि विचारहरू पनि विदेशीबाट हामीले लिनु पर्ने हो । तर काठमाडौँ र अन्य ठूला शहरमा पनि भ्रुण छोरी भएपछि गर्भपतन गराउने चलन बढ्दो छ । त्यसैले अहिले अस्पतालमा छोरीहरू कम जन्मिन्छन् । भ्रुणमा छोरी छ भने अझै पनि ‘गाउँघरमा’ गर्भवतीलाई अपमानित गरिन्छ ।
‘छोरा नभइ स्वर्ग नजाने’ कुरा गरुड पुराणमा छाेरा पाउन भनेकोले ९ वटा छोरी पाउने गर्भवतीलाई कति सास्ती हुँदो हो, कति गर्भवती मर्छिन पनि ! यो कसैले विचार गरेको छ ? ‘बेबी सावर’ को नक्कल गर्नेले नेपालको यस्ता सामाजिक कुरामा पनि ध्यान दिए कति राम्रो हुँदो हो ! भनेर मैले भन्छु, दही चिउरा दिउँ गर्भवतीलाई, ‘केक र बेबी सावर’ होइन ।
तपाईँको अभिमत